લુત્ફ-એ-શેર : મણકો #૨૬

ભગવાન થાવરાણી

અગર આપે ગાલિબને વાંચ્યા છે તો મીર – તકી – મીરને વાંચવા એમના કરતાં પણ જરૂરી છે. મીર ગાલિબના પુરોગામી હતા. સ્વયં ગાલિબે એમની શાનમાં લખ્યું હતું :                       

રેખ્તે કે તુમ્હીં ઉસ્તાદ નહીં હો ‘ ગાલિબ ‘
કહતે હૈં અગલે ઝમાને મેં કોઈ ‘ મીર ‘ ભી થા

                      ( રેખ્તા = ઉર્દૂ )

આ જ મીર સાહેબે લખ્યું હતું : 

પત્તા – પત્તા બૂટા – બૂટા હાલ હમારા જાને હૈ
જાને ન જાને ગુલ હી ન જાને બાગ તો સારા જાને હૈ

           ( આ મુખડાવાળું એક ફિલ્મી ગીત પણ છે લતા – રફીનું )

બહરહાલ, મીરના જે શેરની વાત મારે આજે કરવી છે તે છે આ :

અબ તો જાતે હૈં બુતકદે સે ‘ મીર ‘
ફિર મિલેંગે અગર ખુદા લાયા …

 …આ શેર જેવો સરળ લાગે છે તેવો છે નહીં ! બહુધા આ શેરમાં  ‘ બુતકદે ‘ ની જગાએ  ‘ મૈકદે ‘ શબ્દનો ઇસ્તેમાલ કરીને કહેવામાં આવે છે, જે ખોટું છે.

‘ બુતકદા ‘ એટલે મંદિર અથવા કોઈ પણ એવું ધર્મ-સ્થાન જ્યાં મૂર્તિ-પૂજા થતી હોય. ઇસ્લામમાં મૂર્તિ-પૂજા વર્જ્ય છે. હવે આ વ્યાખ્યાના અજવાસમાં આ શેરને ફરી જૂઓ. મીર મંદિરમાં આવ્યા છે અને હવે ત્યાંથી જવાની વાત કરે છે. પણ જતાં-જતાં કહે છે અહીયાં જ ફરી મળીશું અગર ખુદાની ઈચ્છા હશે તો ! મિલન-સ્થાન મંદિર પણ મરજી ખુદાની ! ઈશ્વર – અલ્લાહ એક સાથે. આનાથી વધુ ધર્મ-નિરપેક્ષતા બીજી કઈ હોય ?

મીર અમસ્તા જ શાયરીની દુનિયામાં  ‘ ખુદા – એ – સુખન ‘  ( શાયરીના ખુદા ) નથી કહેવાયા ..

---

શ્રી ભગવાન થાવરાણીનો સંપર્ક bhagwan.thavrani@gmail.com વીજાણુ પત્રવ્યવહાર સરનામે થઈ શકશે.