સુરેશ જાની
પણ છેક એમ નથી. બળૂકાં ગુજરાતી કવિઓ અને કવયિત્રીઓએ જાતજાતની અને ભાત ભાતની કલ્પનાઓ કરીને ગુજરાતી સાહિત્યને શણગાર્યું છે. એના પરથી મનમાં એવો વિચાર આવ્યો કે, ‘ઝાંઝવાં જ શા માટે? – વાદળની અભરાઈ પરથી ગોતી ગોતીને આવી અવનવી ઉપમાઓ/ રૂપકો નું સ્નેહ સંમેલન રાખ્યું હોય તો?’
મજા આવી જાય! તો લો, આમ જડેલી, વીણેલી થોડીક ઉપમાઓ/ રૂપકો –
૧) કમલવત ગણીને બાલના ગાલ રાતા
રવિ નીજ કર તેની ઉપરે ફેરવે છે.– કલાપી
૨) આયનાની જેમ હું તો ઊભી’તી ચૂપ
ગયું મારામાં કોઈ જરા જોઈને
– મનોજ ખંડેરિયા
૩) મારી આંખે કંકુના સૂરજ આથમ્યા…
મારી વે’લ શણગારો વીરા, શગને સંકોરો
અજવાળાં પહેરીને ઊભા શ્વાસ!
મારી આંખે કંકુના સૂરજ આથમ્યા…– રાવજી પટેલ
૪) ટાવર ધબકે, રસ્તા ધબકે, અરધો-પરધો માણસ ધબકે
કોનો ધબકારો કોણ અહીં અટકાવી દે, કહેવાય નહીં– રમેશ પારેખ
૫) કચકડાની ચૂડી રે! મારું કૂણું માખણ કાંડું રે! સહિયર શું કરીએ?
સપનાનું સાંબેલું લઈને, ઉજાગરાને ખાંડું રે! સહિયર શું કરીએ?
– વિનોદ જોશી
૬) ગઝલની ગુંજતી સરગમ, સરળ ભાષામાં કહી દઈએ.
મુલાયમ મૌનનું રેશમ, સરળ ભાષામાં કહી દઈએ.
– શોભિત દેસાઈ
૭) જાંબુડાનાઝાડ પર લટકતો,
લીલો લીલો મારો સુરજ ક્યાં છે?
ક્યાં છે મારા ખેતર, કુવાના ખુણામાં
કબુતરાની પાંખો પર સુતેલો
ભોળો ભોળો અંધકાર ક્યાં છે?– જયંત પાઠક
૮) અમે રે સૂકું રૂનું પૂમડું, તમે અત્તર રંગીલા રસદાર.
…અમે રે, સૂના ઘરનું જાળિયું, તમે તાતા તેજના અવતાર.
….અમે રે ઊધઈખાધું ઈધણું, તમે ધગધગ ધૂણીના અંગાર.
– મકરંદ દવે
૯) જીવનમાં આમ જો કે પ્રલોભન અનેક છે,
જળમાં કમળની જેમ વિકસવાની ટેક છે.– ‘શૂન્ય’ પાલનપુરી
૧૦) એક મયખાનું ચાલે છે આલમ મહીં ચંદ્ર પણ જામ છે સૂર્ય પણ જામ છે.– ‘શૂન્ય’ પાલનપુરી
અને ‘ઝાંઝવાનાં જળ..’ પર પાછા આવીએ તો, એ કલ્પનાને શૂન્ય સાહેબે આમ પણ બહેલાવી છે!
સમજવો નથી સાર કૈં જિંદગીનો.
કે સમજીને સુખથી બસર કોણ કરશે?
છિપાવી ગયું પ્યાસ મૃગલું જો એની;
તો મૃગજળની સામે નજર કોણ કરશે?
ચાલો મિત્રો ! આવી અવનવી ઉપમાઓના ખજાનાના શોધની મજા માણવા કમર કસો ….
શ્રી સુરેશભાઈ જાનીનાં સંપર્કસૂત્રઃ
· નેટજગતનું સરનામું: ‘ગદ્યસૂર’ અને ‘કાવ્યસૂર’નો સમન્વય – સૂરસાધના
· ઇ-પત્રવ્યવહારનું સરનામું: sbjani2006@gmail.com
સુરેશભાઈ, આ વાંચીને મજા પડી ગઈ. બીજા કાવ્યોમાં આવતી આવી સુંદર અવનવી ઉપમાઓ યાદકરીને ભેળો કરીયે.
મહેતાબ સમ મધુરો, દિલકશ દિદાર તારો.
– દારા પ્રિન્ટર
ઘડવા તને ખુદાએ બેહદ કમાલ કરી છે
શેરનું આ બીજું પદ છે. પણ તેમાં ઉપમા નથી. આવા શેર શોધી કાઢો. મજા આવશે.
સોનાના હિંડોળા હો, કે હો મખમલના ગાદીતકિયા,
પત્થરની આંખોને તે કંઇ નીંદર આવે?
અરે જુઓ આ મખમલ જેવા બાળકને,
પાષાણ પથારીમાંયે કેવાં
જાતજાતનાં સપનાં આવે?
ભલે પછી એ દોડ્યે રાખે,
આખું જીવતર આ ખાંડાની ધારે ધારે.
એવે ટાણે પુષ્પોના નાજુક સથવારે,
આ પત્થરનો ઇશ્વર શાના જલસા મારે ?
કૃષ્ણ દવે